Đề Đô Thành Nam trang (hay còn gọi Đề
tích sở kiến xứ) là một trong rất ít những bài Đường thi nói về chủ đề tình yêu
của tác giả Thôi Hộ. Tuy sáng tác ít nhưng Thôi Hộ được "lưu danh thiên cổ"
cũng nhờ vào bài thất ngôn tứ tuyệt gắn với "thiên tình sử" nhiều
giai thoại này.
Khi sáng tác Truyện Kiều, Nguyễn Du cũng mượn hai
câu trong bài thơ này để miêu tả tâm trạng Kim Trọng khi trở lại vườn thì Thúy
Kiều đã bước vào con đường lưu lạc.
"Đầy vườn cỏ mọc lau thưa
Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời
Trước sau nào thấy bóng người
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
Xập xè én liệng lầu không
Cỏ lau mặt đất, rêu phong dấu giầy
Cuối tường gai góc mọc đầy
Đi về này những lối này năm xưa ....."
Nguyễn Du muốn nhắc nhở lại cái điển tích của
Thôi Hộ " Đào hoa y cựu tiếu đông phong ..." trong bài thơ “Đề Đô
Thành Nam Trang “ như một yếu tố ngôn ngữ chủ yếu làm phương tiện để dẫn dắt độc
giả vào cái nhận thức hiện tại : cảnh xưa vẫn còn đó... nhưng người đẹp nay còn
đâu ?
Đề đô thành Nam trang
Nguyên tác:
題都城南莊
去年今日此門中,
人面桃花相映紅;
人面不知何處去,
桃花依舊笑冬風
Phiên âm:
Khứ niên kim nhật thử môn trung
Nhân diện đào hoa tương ánh hồng
Nhân diện bất tri hà xứ khứ
Đào hoa y cựu tiếu đông phong
Dịch
nghĩa: Đề (thơ) ở trang viện phía Nam
thành Đô
Ngày này năm ngoái tại cửa đây
Hoa đào và mặt người cùng ánh lên sắc hồng
Gương mặt người xưa giờ không biết chốn nao
(Chỉ thấy) hoa đào vẫn như cũ cười với gió đông.
Dịch thơ:
Hôm nay, năm ngoái, cửa cài
Hoa đào ánh với mặt người đỏ tươi
Mặt người chẳng biết đâu rồi
Hoa đào còn đó vẫn cười gió đông.
Đô thành chính là Trường An. Đầu đề bài thơ này
còn có tên là Đề tích sở kiến. Bài thất ngôn tuyệt cú này của Thôi Hộ có mặt chữ
đơn giản, ngôn ngữ rất tự nhiên, trong sáng rõ ràng, mấy trăm năm nay luôn được
người đời sau truyền tụng, sống mãi trong lòng hậu thế; không chỉ có vậy, “nhân
diện đào hoa” được sử dụng nhiều như là một điển cố và thành ngữ.
Nói về bài thơ ngắn ngủi này, trong dân gian lưu
truyền một giai thoại mang màu sắc rất truyền kì. Sách Đường thi kỉ sự và Bản sự
thi đều có những ghi chép về giai thoại này. Đường thi kỉ sự chép như
sau: “Thôi Hộ thi không đỗ tiến sĩ, trong tiết thanh minh, một mình dạo
chơi ở phía nam đô thành, nhìn thấy một ngôi vườn toàn đầy hoa. Gọi cửa rất
lâu, có người con gái hỏi vọng từ khe cửa. Chàng trả lời rằng:
寻 春 独 行，酒 渴 求 饮。
Tầm xuân độc hành, tửu khát cầu ẩm
(Tìm xuân một mình, khát xin nước uống)’’
Người con gái mở cửa, mang nước đến cho chàng,
nàng đứng yên thật lâu bên cành đào nghiêng bóng, mắt lặng nhìn đăm đăm. Lúc
Thôi Hộ từ biệt, nàng tiễn chàng ra đến cổng, tình chàng vẫn còn lưu luyến. Mãi
về sau, chàng không quay trở lại. Đến tiết thanh minh năm sau, chàng tìm về nơi
xưa cũ, cửa ngõ vẫn như ngày nào, nhưng cổng ngoài đã khóa, không biết chủ nhân
ngày xưa giờ ở nơi đâu. Nhân đó chàng đề câu thơ “Khứ niên kim nhật thử môn
trung” ở cánh cửa bên trái”.
---------------
Giai thoại này còn được ghi chép trong sách Tình sử
(do Phùng Mộng Long biên soạn) như sau:
Một hôm Thôi Hộ ra phía nam đô thành du xuân, thấy
một dinh cơ có vườn đào nở hoa rất đẹp liền gõ cửa vào xin nước uống. Có một cô
gái yểu điệu thanh tân ân cần mời chàng uống nước. Rồi chàng cáo biệt trở về.
Ngày thanh minh năm sau, Thôi Hộ chợt nhớ nơi cũ
liền tìm đến, thấy vườn đào vẫn như xưa nhưng của ngoài thì khóa. Thôi Hộ đề
vào cánh cửa bài thơ trên. Mấy hôm sau Thôi Hộ đi qua gần lối ấy, nhân đó ghé lại
thì nghe trong nhà có tiếng khóc. Thôi Hộ gõ cửa vào thăm, một ông cụ chạy ra hỏi
ngay rằng:
- Cậu có phải là Thôi Hộ không?
Thôi sinh nhận, ông cụ khóc nói rằng:
- Cậu giết chết con lão rồi!
Thôi Hộ kinh ngạc, ông cụ lại nói rằng:
- Con lão là gái có học, tuổi mới cập kê,
chưa gả cho ai. Tự năm ngoái đến giờ con lão như ngây như dại; hôm vừa rồi lão
đưa đi chơi, về đến cửa thấy thấy có chữ, nó đọc rồi sinh bệnh liền, không ăn
không uống mà chết. Lão chỉ có một mụn con, chưa gả chồng là có ý kén rể hiền,
ai ngờ nay con lão chết, không phải cậu giết nó thì ai?
Ông cụ nắm lấy Thôi sinh mà khóc. Thôi Hộ xúc động
xin vào viếng, thấy dung nhan nàng vẫn còn tươi tắn, chàng rơi nước mắt khấn
vái và kêu lên:
- Nàng ơi, tôi trở lại đây!
Cô gái mở bừng đôi mắt, sống lại.
Ông cụ mừng quá, gả ngay cho Thôi sinh.
Nguồn:
0 nhận xét:
Đăng nhận xét